Waar liggen onze Europese grenzen?

Opiniestuk van Sander Loones, gepubliceerd in De Standaard op 9 mei 2016.
 

Vandaag is het Europadag. Voor de Europese Unie het moment om haar eenheid te vieren, voor Sander Loones het moment om een paar vragen te stellen. Wie willen we zijn? Durven we een limiet te zetten op het aantal nieuwkomers? Wat doen we met degenen die onze waarden en onze bevolking vijandig gezind zijn?

De asielcrisis is nog lang niet opgelost, laat staan verwerkt. Trager dan nodig is de utopie der open grenzen uiteindelijk van tafel geveegd. Elke dag wandelden 2.000 asielzoekers Europa binnen, pas sinds enkele maanden is dat aantal enorm gedaald. De instroom in België is in jaren zelfs niet zo laag geweest. Maar de dreiging dat Erdogan de poort opnieuw volledig opent, is blijvend. Intussen komt de confrontatie met de fundamentele vragen: hoe bouwen we onze gemeenschap verder op met hen die Europa wel bereikten? En vooral, wat blijft er nog over van ons Europa?

De 20ste eeuw werd bepaald door ideologie, de 21ste eeuw wordt die van de identiteit. Wie zijn we? Die vraag werd de voorbije decennia eigenlijk niet eens gesteld. Na de Koude Oorlog kondigde Francis Fukuyama het einde van de geschiedenis aan. Innovaties zoals het internet zouden ieder denken in nationale of religieuze identiteiten doen verdampen. Als we het bestaan van identiteit maar hard genoeg ontkennen, worden we allemaal verlichte burgers van de wereld. Onderling zouden we alleen nog van elkaar verschillen door toevallige omstandigheden.

Zo bekeken is het niet vreemd dat grenzen overbodig werden geacht – ze vertragen alleen maar de gewenste globalisering. Europese integratie, het ultieme samensmelten, zou vrede en efficiëntie brengen. Nieuwkomers zouden als vanzelf onze universele waarden overnemen. Of anders nemen wij wel hun waarden over – afgelopen week tastbaar aangetoond door de pijnlijke knieval van de top van het katholiek onderwijs  (DS 8 mei).

Individualisme en vervreemding

En dan is er de realiteit die eenieder wakker schudt en het progressieve wensdenken aan diggelen slaat. De islamitische wereld, de Chinezen en de Russen vergroeien niet met ons westers wereldmodel, integendeel, ze blijken de band zelfs te lossen. De Europese integratie is kwetsbaar en naties eisen hun soevereiniteit op om zelf opnieuw sneller en sterker te kunnen ingrijpen. De inburgering van grote groepen immigranten is mislukt. Wie door bepaalde wijken in pakweg Parijs, Londen of Brussel wandelt, waant zich eerder in een ver buitenland dan ‘thuis’.

Sommigen denken die werkelijkheid te kunnen negeren. Maar de demografische en culturele gevolgen van hun ontkenningsgedrag vallen niet te ontkennen. De ‘weg met ons’-mentaliteit laat ons met lege handen achter. Zeker in onze steden wijzigt de maatschappelijke textuur in sneltempo. Samenleven maakt plaats voor extreem individualisme en vervreemding, achtergelaten in een Europa dat grenzen achter zich liet. Een Europa dat niet weet waar het eindigt en begint. Waar de elite meer problemen heeft met een verwijzing naar ons christelijke verleden dan met de toetreding van Turkije tot de EU. Waar men denkt dat alleen Europees reguleren zaligmakend is en men niet ziet dat ook verantwoordelijke lidstaten de toon maar beter mee bepalen.

Draagvlak boven barmhartigheid

Laat deze dag van Europa plaats bieden aan de vragen die al breed leven onder alle lagen van de bevolking, maar nog niet fundamenteel worden bediscussieerd in de publieke ruimte. Wie zijn we en wie willen we zijn? Durven we radicaal te kiezen voor maatschappelijk draagvlak boven beweerde barmhartigheid en dus een limiet te zetten op het aantal te verwelkomen nieuwkomers? Wat doen we met vooral islamitische nieuwkomers die onze waarden, samenleving en bevolking vijandig gezind zijn? Hoe verankeren we de absolute voorrang van onze rechtsstaat boven eender welke goddelijke ‘wet’ met een demografie die in ons nadeel speelt? Wat is bij dat alles het belang van het gezin en van ons onderwijs? Waar liggen, kortom, onze grenzen? Letterlijk én figuurlijk. 
Het zijn vragen waar we niet langer omheen kunnen.