Vlaamse belastingbetaler draait op voor paars-groene luchtkastelen

Vandaag (13.11.2020) stelde de staatssecretaris voor begorting mevr. De Bleeker (Open VLD) haar beleidsverklaring voor. Mijn tussenkomst in de commissie herbekijkt en herleest u hier.

Geachte staatssecretaris van Begroting,

We beleven een rampjaar met de Coronacrisis, de Brexit … En toeval of niet, vandaag is het vrijdag de 13de, al ben ik zelf niet bijgelovig. U lijkt mij daarvoor ook het type niet. Maar je hoeft ook niet bijgelovig te zijn, om één iets te weten: deze paars-groene begroting is slecht nieuws. Ze is opgesteld in de 'beste' Belgische traditie: Veel slogans en mooie woorden, maar weinig concrete inhoud om het mooi gecommuniceerde doel te bereiken

Het probleem België

Ze vragen mij wel eens: "Waarom bent u Vlaams-nationalist?" Mijn antwoord is vaak: "Je zou eens 5 minuten moeten meedraaien in Brussel. Meedraaien in een beleidsfunctie, op een kabinet van een minister bijvoorbeeld. Waar je niet alleen de show en de TV studio’s hebt, maar waar je echt ziet hoe de beleidsworsten in dit land worden gedraaid. En dan zal je heel snel zien waar de kern van het probleem zit. Het probleem is België. Dit land verdraagt geen grondige hervormingen. Om de eenvoudige reden dat Vlamingen iets anders willen dan Franstaligen, de ene is daarbij niet beter dan de ander, ze zijn wel verschillend."

Wat zou je doen in een normaal land? Aan elkeen de vrijheid geven het beleid te voeren dat ze willen. Aan iedereen verantwoordelijkheid geven voor de eigen rekeningen. Maar helaas. Vlaanderen krijgt die vrijheid niet, Wallonië krijgt die verantwoordelijkheid niet. Omdat we allemaal gevangen zitten in België.

Wat u siert, mevrouw de staatssecretaris? U ziet al die miserie op uw bord liggen en u gaat daar toch mee aan de slag. Maar weet u wat uw nadeel is? Wij hebben dit al allemaal eens gehoord. Die goede voornemens, die ambitie… Om toch nóg maar eens te proberen om te bewijzen dat je dit land wél goed zou kunnen besturen

Maar wat is de realiteit, zo blijkt keer op keer? België kan misschien wat beter worden bestuurd (zie bijv. de Zweedse regering: belastingdruk gedaald, staatsschuld gedaald, koopkracht gestegen). Maar… België kan nooit echt goed worden bestuurd. Gewoon omdat het België is. We blijven kampioen in alle foute kampioenschappen

En dat wordt dan “charmant” genoemd. Het “land van Magritte” waar we fier op zouden moeten zijn. Want “we moeten toch compromissen kunnen sluiten”, hoe flauw en verwaterd die ook moge zijn. De realiteit, en zeker voor een minister van begroting, is anders, althans voor een minister van begroting die haar job ernstig neemt. En u, mevrouw de staatssecretaris, lijkt me in die categorie te zitten.

We hebben er trouwens al heel wat andere gehad. In de vorige paars-groene regeringen, bijvoorbeeld met sale and lease backs, pensioenfondsen die werden overgenomen zonder langer dan 20 jaar vooruit te kijken, budgettaire trucken van de foor,… Maar ook recenter nog, mevr. Wilmès bijvoorbeeld. Nu gekend als ex-premier, maar de jaren daarvoor minister van begroting. In schijn dan toch, want zodra de N-VA de ploeg heeft verlaten, eind 2018, is ook het gordijn open getrokken. En daar stond Mevr Wilmès dan, opeens moest zij écht minister van begroting worden.

En we hebben het resultaat gezien: de zweedse hervormingsagenda (jobsdeal, zomerakkoord,…) werd direct de vuilnisbak in gekieperd en de begroting is ontspoord van 0,8% tekort mét N-VA naar - nauwelijks 6 maand later - 2,4% tekort zonder N-VA, en dit toen nog zonder Corona. Nu is daar die desastrueze pandemie nog bovenop gekomen.

Daar zal u het dus mee doen, met dit land, met België; én u zal het moeten doen met deze ploeg, paars-groen. Een ploeg van zeven partijen die ideologisch niet coherent aaneen hangen, waarin elkeen zijn trofee wil, én elke trofee komt met een gigantische cheque. En ze verwachten dat u die allemaal gaat betalen, met uw handtekening eronder, Eva De Bleeker, staatssecretaris van de belgische begroting.

Laat ons het wat concreter maken: Waar zal u allemaal uw handtekening onder zetten? Waar moet u allemaal uw naam en reputatie aan verbinden? Ik structureer mijn tussenkomst graag op basis van enkele interessante principess die u zelf opsomt in uw beleidsnota. Graag toets ik die aan de werkelijkheid.

Kiezen voor meer transparantie

U stelt meer transparantie te willen, een uitstekende zaak. Ik heb daarover een extra aanbeveling ingediend. Waarover gaat mijn aanbeveling? In uw beleidsverklaring stelt u het kernwoord ‘vertrouwen’ voorop: "Als overheid moeten we ervoor zorgen dat onze daden vertrouwen inboezemen”.

Maar het valt op dat heel wat sociaal-economische en financiële experten zich ernstige vragen stellen bij de haalbaarheid van deze begrotingsplannen. U zal het met mij eens zijn: onvoldoende geloofwaardigheid kan nooit een stevig fundament zijn om vertrouwen op te bouwen. 

Econoom en opiniemaker Geert Noels stelt daarom voor om de begroting(splannen) van de regering steevast te laten becijferen door de Nationale Bank van België. Dit pas perfect in het kader van de opdracht inzake financiële stabiliteit van de NBB. Zo garanderen we dat steeds een onafhankelijke studie uitgevoerd wordt over de begroting(splannen). Op deze manier kan de regering bovendien consequent een begrotingstraject voorleggen op basis van de werkelijke kost van haar plannen en haar beleidskeuzes. 

Dit past ook perfect in kader van uw beleidsnota: vertrouwen opbouwen. En zou bovendien als gevolg hebben dat de begroting voor de burger transparanter wordt, dit aansluitend op nog één van de expliciete pijlers opgenomen in uw beleidsverklaring.

Recht op meer duidelijkheid

Het voornemen om te zorgen voor meer budgettaire duidelijkheid is mooi… alleen is helaas vanalles niet duidelijk …

U spreekt in het document dat u overmaakte aan de Europese commissie over een tekort van 10,7% in 2020? Maar hier in uw beleidsverklaring spreekt u over een tekort van 10,3%. Er zit nauwelijks 2 weken tussen deze tabellen, en toch zijn ze verschillend. Welk cijfer klopt hier? 

Op basis van welke groeicijfers heeft u deze berekening gemaakt? Volgens Federaal Planbureau oktober 2020 zal het BBP in 2021 groeien met 6,5%, in 2022 met 3,1%, in 2023 en 2024 met 1,3%. Maar dit houdt geen rekening met opflakkering COVID-19 in het najaar. En ook niet met de Brexit?

Heel wat zaken zijn dus helaas nog onduidelijk… Tegelijk zijn twee zaken intussen wél heel duidelijk, kristalhelder zelfs: U zal heel wat nieuwe belastingen invoeren. Én uw begroting is amper ingediend, maar ze is nu al achterhaald… U erkent dit overigens ook zelf. U schrijft zelf dat uw eigen begroting is opgesteld (citaat) “Op basis van– te gunstige – vooruitzichten”. Zo wordt u dus geen rekening gehouden met de recente corona inperkingsmaatregelen, geen rekening gehouden met Brexit die eraan komt…

De kernvraag is dus: Hoe realistisch is deze begroting nu eigenlijk?

Goede budgettaire huisvaders/huismoeders

Bij ons thuis beheerde mama de centen. Ze leerde me wat het is een ‘goede huisvader/huismoeder’ te zijn, op z’n West-Vlaams dan nog: hard werken, weten dat niets voor niets komt in het leven, dienstbaar zijn waar je kan, elkaar helpen dus, en tegelijk dankbaar zijn voor wat er komt én er ook van kunnen genieten.

Die sfeer lees ik ook in de letters van uw akkoord, maar als we iets dieper graven, als we de beperkte cijfers zien onder dat dunne laagje tricolore vernis… Dan moet ik constant denken aan die paars-groene luchtbel de Rutten blies en waar een foto van stond op instagram eind vorig jaar toen zij premier wilde worden van een paars-groene regering, maar dat niet mocht van Egbert Lachaert en Alexander Der Croo. Intussen weten we trouwens waarom: niet omdat ze een probleem hebben met paars-groen, wel omdat ze een probleem bleken te hebben met de (vrouwelijke) kandidaat premier….

Die Paars-groene zeepbel, dat is het beeld dat bij mij blijft hangen. Ook bij deze begroting die een luchtkasteel lijkt te bouwen.

• Grotere paars-groene kabinetten

U zegt dat u vertrouwen zal opbouwen. Wel, dat doe je best door zelf het goede voorbeeld tonen…  Maar het circus rond de grotere én duurdere kabinetten hebben we intussen allemaal kunnen volgen.

• Corona slaat toe, Brexit komt eraan

Ik merkte eerder al op: u heeft geen marge ingerekend, maar we weten nu al dat Corona blijft woeden, dat de Brexit eraan komt.

Door Corona zal de economie in het vierde kwartaal opnieuw met 4,5 procent krimpen, dit dreigt onze economie helemaal te ontwrichten. Maar dit is nog totaal niet verwerkt in uw cijfers… Bovendien komt Brexit eraan en we weten, bij een 'no deal' zal er sprake zijn van 3,2 miljard exportverlies. Zelf indien op het laatste moment toch een akkoord zou worden bereikt, dan nog zal er sprake zijn van 1,6 miljard verlies.

U gaat daar heel makkelijk over heen. In u beleidsverklaring schrijft u: “Dit is begrijpelijk, de opmaak van een begroting is een complex tijdsintensief proces voor de overheidsadministraties en de onderliggende economische parameters dienen op een bepaald ogenblik te worden afgesloten om dit proces mogelijk te maken.”

Het gaat nochtans heel snel… In het A4-begrotingstabelletje dat rondgedeeld werd begin oktober bij de regeerverklaring was het begrotingstekort 33 miljard in 2020, vandaag, een maand later circuleert al 35 miljard tekort in 2020. 2 miljard extra. Het gaat dus razend snel… maar daar houdt u op geen enkele manier rekening mee. U bouwt geen marges in. Uw cijfers zijn dus al achterhaald voor ze op papier staan. 

• Europese schone schijn

De cijfers zijn niet alleen achterhaald, ze zijn in grote mate ook show. Laat ons een kat een kat noemen: U zegt dat u 4 miljards vast en zeker zal besparen, terwijl daarbij ernstigevragen kunnen worden gesteld. En dan zegt u ook nog eens dat u 3 miljard variabel zal besparen, maar daarover geeft u geen enkel detail.

Waarom vertrekt uw basistabel vanuit die 4 plus 3 miljard? Omdat u dan aan Europa kan zeggen dat op einde van de rit, in 2024, het begrotingstekort zou zijn teruggebracht naar 3,4%. En dat is zowat in de buurt van de 3% die de EU verwacht. Maar het lijkt veeleer fictie waarvan, daar ga ik vanuit, uw vroegere collega’s in de Europese commissie die snel uit de lucht zullen blazen. De paars-groene zeepbel doorprikt…

Wat doe je normaal als je weet dat de toekomst onzeker is? Als je weet dat er te weinig marge is? Dan zorg je ervoor om voorzichtig te calculeren wat je gaat doen, maar ook daar blaast u lucht in de cijfers.

• Fraude onrealistisch ingeschat

We weten dat deze regering beweert een vaste besparing te plannen (4 miljard) en een variabele besparing (3 miljard). Over die vaste besparing weten we al een en ander, over die variabele nog zo goed als niets.

Specifiek interesseren mij de fraudecijfers. Voor de vermelde vaste besparing (4 miljard) verwacht u dat de minister van financien 1 miljard aanlevert uit de strijd tegen fraude. Zowal alle experten zeggen: dat is niet realistisch. Normaal wordt elk jaar zo’n 250-350 miljoen geïnd uit die strijd, u wil naar 1 miljard gaan zo goed als structureel dan ook nog… Onhaalbaar, dat zeggen experten.

Maar blijkbaar stopt het daar niet, want wat lees ik in uw beleidsverklaring? U verwacht dat ook voor die variabele 3 miljard besparing, en ik citeer, “Een derde valt onder de categorie diversen en een substantieel deel hiervan zal komen uit fiscale en sociale fraudebestrijding.” U verwacht dus niet 1 miljard uit fraude (wat al onhaalbaar lijkt), u verwacht zowat 2 miljard uit fraude… Wie maakt ons dit wijs?

• Socialistische sfeerschepping

De partij sp.a verdeelt momenteel een campagnefolder. Daarin beweren ze dat de miljarden uitgaven voor hogere pensieoenen, hogere uitkeringen, hogere… betaald zullen worden met “een taks op internet reuzen en een minimumbelasting op multinationals”. En dat terwijl de eigen paars-groene begrotingstabel stelt dat dergelijke internettaks in 2024 misschien (!) 100 miljoen zou opbrengen en een minimumtaks 300 miljoen zou opbrengen. Samen 400 miljoen… om miljardenfacturen mee te betalen, wie gelooft die mensen nog?

• Europese begrotingsrisico’s

Er zijn ook heel wat risico’s waar vandaag zelf  totaal niet over gesproken wordt en die in elk geval totaal nog niet ingerekend worden in de begroting. Een Europees voorbeeld:uw regering is voorstander van Europese obligaties. Daar wordt nu mee geëxperimenteerd om bijvoorbeeld het corona herstelfonds te financieren.

Maar wat is daarvan het gevolg? Afhankelijk van de aanpak die gekozen zal worden voor de uitgifte van stabiliteitsobligaties zal het gevolg zijn dat lidstaten hoofdelijke aansprakelijk worden voor een deel of voor het geheel van de kosten die daaraan verbonden zijn. Want ook dat is: solidarisering van die schulden waar paars groen zo fan van is.

Wat kan het gevolg zijn: door die kredietrisico te poolen, worden wij mee verantwoordelijk voor de schulden van andere lidstaten, hoofdelijk aansprakelijk zelfs. Dat zou ervoor kunnen zorgen dat onze intrest kosten ook gaan stijgen, want we worden minder kredietwaardig.

En als er nu één iets is dat we kunnen missen is het zeker dat wel: hogere intresten op onze gigantsiche staatsschulden. Staatsschulden die deze paarsgroene regering bovendien in sneltempo verder aan het opdrijven is. Als wij dus kritische vragen stellen over de europese politiek van deze regering, dan gaat dat niet over een louter ideologisch debat, niet louter en alleen over onze eigen nationale soevereiniteit, het gaat tegelijk ook ook over onze centen en over de risico’s die in ons financieel systeem worden gepompt.

Deze regering noemt dit alles wellicht “ambitie”, ik zie enkel paars-groene luchtbellen.

Paarsgroen, bron van conflict

Nog een rode lijn in de beleidsverklaring is dat de staatssecretaris “niet wil werken vanuit een conflictmodel”. Ook dat is een mooi principe, helaas botst ook die op de keiharde Belgische werkelijkheid. Één: we zitten met een paars-groene ploeg die ideologisch niet coherent is. En twéé: we zitten met dit land België, dat blokkeert, dat met haken en ogen aaneen hangt.

Eerst over deze paars-groene ploeg. Hoe houdt u, als staatssecretaris, uw eigen bevoegdheid voldoende ruim. Want wat stellen we vast? Een nieuwe tendens waarbij belastingsopbrengsten worden “gekleurd” (cfr “effectentaks zal gebruikt worden voor de financiering van de gezondheidszorg”, terwijl juister zou zijn: de effectentaks zal gebruikt worden voor de betalingen uitkeringen, want de opbrengst gaat niet naar gezondheidszorg, ze gaat naar de ganse sociale zekerheid en zal dus gebruikt worden om uitkeringen te betalen)

We weten waarom die communicatieve koppeling wordt gemaakt: Open VLD had beloofd geen vermogensbelasting in te voeren. Maar wat krijgen we nu? Wél een vermogensbelasting. Om een elegante uitweg voor Open VLD te bieden, probeert de regering daar nu een mooi verhaal rond te verzinnen: “Het is om corona te financieren”.

Twee punten daarover. Eén, als de opbrengsten van de effectentaks zouden moeten dienen om corona te financieren… dan zou die effectentaks tijdelijk moeten zijn, en dus moeten stoppen wanneer corona voorbij is. Maar dat is niet het geval, het is een permanente nieuwe belasting.

Twee, dat deze middelen worden gebruikt om de gezondheidszorg te versterken is ook niet correct, de opbrengst gaat naar de volledige sociale zekerheid en zal dus worden gebruikt om uitkeringen te betalen. Wat daarbij vooral opvalt: de centen worden gekleurd, belanden niet in de algemene begrotingspot, maar worden specifiek toegewezen aan de sociale zekerheid. En dat is toch bijzonder evolutie, het verkleint namelijk het speelveld van de minister van begroting, die er geen beleid meer mee ka voeren. Eigenlijk wordt zo gezegd: u bent staatssecretaris van begroting, maar niet daarover, daarover moet u zwijgen. Dit lijkt mij bij uitstek een bron te zijn van toekomstige conflicten.

De staatssecretaris zit niet enkel met een paars-groene ploeg die ideologisch niet coherent is; u wordt ook geconfronteerd met dit land België, dat blokkeert, dat met haken en ogen aaneen hangt.

We weten allemaal dat er bepaalde deelstaten zijn die wat strakker in de budgettaire leer zijn en andere waar het er wat losser aan toe gaat. U schrijft daarover in uw beleidsnota:

“Een federaal land heeft nood aan een goede coördinatiestructuur voor zijn begrotingsbeleid. Het samenwerkingsakkoord van 13 december 2013 heeft de rol van de verschillende spelers vastgelegd voor deze coördinatie. Sinds de inwerkingtreding van dit samenwerkingsakkoord van 13 december 2013, zijn er, met uitzondering voor het jaar 2018, echter geen akkoorden afgesloten over de globale begrotingsdoelstelling voor de gezamenlijke overheid.”

En daarop stelt u dat “het nodig is dat we binnen België tot een akkoord komen over een duidelijk begrotingstraject voor alle actoren. Het is mijn intentie om te trachten begrotingsakkoorden af te sluiten over de algemene begrotingsdoelstelling van de overheden binnen het overlegcomité en te komen tot een duidelijke verdeling van de structurele inspanning die we zullen moeten leveren in de komende jaren.”

Weet u hoe wij werken in onze straat? Iedereen veegt voor eigen deur en zo is de straat proper. Op budgettair vlak bekeken is in België daarbij de vraag: Hoe denkt u als staatssecretaris van begroting te kunnen garanderen dat Wallonie, Franse gemeenschap en Brussel hun deel van het werk zullen doen. Dat is de echte vraag…

U lijkt ervan uit te gaan dat u Wallonië overtuigd krijgt om haar rekeningen op orde te zetten. Ik vrees dat u daarbij zal aanlopen tegen nóg een luchtkasteel: de valkuil van “gratis/goedkoop geld”. Al jaren wordt die meer en meer verdedigd, helaas ook door liberalen (zoals Mr. Verhofstadt). Daardoor dromen nu al te veel politici, vooral in het Zuiden van het land dat geld effectief gratis is, dat je leningen niet moet terugbetalen, dat je schulden kan blijven opbouwen. Dit is niet houdbaar en zal zeker zorgen voor conflicten.

Indien u zou verwachten dat wanneer Wallonie/Franse gemeenschap/Brussel niet overtuigd geraken, dat Vlaanderen dan maar het gat moet dichten… dat kan nooit de bedoeling zijn. De noden in Vlaanderen zijn hoog en de transfers die nu al betaald worden, zijn gigantisch. Vlaanderen is nu al kind van de Belgische rekening. Op geen enkele manier mag Vlaanderen ook nog eens slachtoffer worden van deze paars-groene rekening.

En de paars groene factuur is voor…

De regering schrijft voor dat de totale budgettaire inspanning steeds op basis van de volgende sleutel zal worden gerealiseerd: 1/3de uitgaven; 1/3de inkomsten; 1/3de diversen. Er komen dus heel wat nieuwe belastingen aan, en het is nu al duidelijk wie die vooral zal mogen betalen: de Vlaamse belastingbetalers…

Samengevat: “Alles voor De Croo Alexander, behalve belastingen, want belastingen betalen, dat is voor een ander."

Suggesties voor een betere begroting

Mijn tussenkomst, sluit ik graag af met enkele concrete suggesties.

1/ Maak duidelijk dat er maar één begrotingsminister bent, u!

Iedereen lijkt minister van begroting te willen spelen, iedereen lijkt meer en meer geld te willen uitgeven. En andere willen dat belastingsopbrengsten gekleurd worden, zodat de bevoegde staatssecretaris voor begroting er geen controle meer over heeft.

Daartegenover kan maar één aanpak staan: de staatssecretaris voor begroting moet zich laten gelden. En dat betekent ook dat zij zelf die paars-groene luchtbellen zal moeten doorprikken als mede-verantwoordelijke voor alle lucht die in de cijfers wordt geblazen.

Sommigen denken dat corona de ultieme paraplu is, waaronder iedereen kan schuilen en waarachter alles verborgen kan worden gehouden, dat is niet juist… De factuur zal volgen.

2/ Zorg dat de kaasschaaf effectief in het schof blijft

Het is een constante bekommernis van élke regering. Lineaire besparingen lijken de korte weg, maar ze zijn zowat nooit de juiste weg vooruit. De enige eerlijke analyse is: Kaasschaven dienen om kaas te schaven, niet om een goed beleid te voeren. Lineaire maatregelen tonen een gebrek aan inzicht.

Waar we nood aan hebben, zijn maatregelen die specifieker en gedifferentieerd zijn. Sommige departementen moeten meer inleveren, andere moeten meer krijgen. Dat is de enige juiste focus.

3/ Herinner de vorige paarse en paars-groene regeringen

Paars(groen) Verhofstadt komt met een voorgeschiedenis. We hebben eerder al gelijkaardige bestuurscoalities gezien in Belgie. Met de regeringen Verhofstadt, Di Rupo bijvoorbeeld. Hun palmares kleurt helaas donkerrood… Laat de geschiedenis zich niet herhalen!