Strenge regels, sterke euro

De keuze tussen het einde van de euro en een absolute integratie van de EU is een valse keuze, schrijft Sander Loones. Mits er goede en strikte afspraken komen, is een sterke eenheidsmunt mogelijk, zonder de lidstaten buitenspel te zetten.

Drie stemmen op overschot. Dat is de kritieke meerderheid die premier Alexis Tsipras nog rest in het Griekse parlement. Het is evengoed het zijden draadje waaraan het Griekse hervormingsprogramma en de hele eurozone hangt, waaraan het zieke Europa hangt.

De traditionele eurofederalisten kiezen voor steeds hetzelfde geneesmiddel: meer Europa. De komende maanden, als we praten over de hervormingsdeal die de Britten in de Europese club moet houden, zal die boodschap luider en luider klinken. De traditionele partijen willen het Verenigd Koninkrijk een apart statuut geven, een plaatsje aan de Europese zijlijn. Zo kunnen de andere lidstaten wél volop kiezen voor meer Europa, een verregaande integratie, een politieke unie in de eurozone. Een ticketje enkel richting Europese superstaat. Is er echt geen alternatief?

Velen verwijzen naar de Verenigde Staten als bron van inspiratie voor een sterkere eurozone: het is 'de enige succesvolle muntunie ter wereld'. En dus zou de EU nood hebben aan een gelijkaardige politieke en economische unie, boven op de bestaande monetaire unie. Met een Europees ministerie van Financiën, bijbehorende Europese belastingen, transfers van rijkere naar armere lidstaten en de overheveling van ons economische en sociaal beleid naar het Europese niveau. Samengevat: beroof de nationale regeringen van hun fundamentele taken en maak van de hele eurozone een België XL.

Wie het daar niet mee eens is, katapulteert ons terug in de tijd, horen we. Naar de frank, de gulden, de lire en de mark. Want als we Guy Verhofstadt en Marine Le Pen mogen geloven is dat het enige alternatief voor een 'dieper' Europa: het einde van de euro.

No bail-out

Dat is een vals dilemma. We kunnen perfect de euro behouden zonder nieuwe instellingen en ontelbare nieuwe bevoegdheden op Europees niveau. Zonder te kiezen voor die politieke unie waar geen draagvlak voor is. Maar dan moeten we de juiste regels afspreken en die eindelijk ook naleven. Zoals de voorzitter van de Duitse centrale bank Jens Weidmann het zegt: 'we moeten het principe van de nationale verantwoordelijkheid versterken'. Het is kiezen voor een EU die in de eerste plaats haar fundament vindt in duidelijke afspraken (rules based) en niet in steeds nieuwe instellingen (institution based). Een radicale ommekeer.

De enige manier om échte verantwoordelijkheid te stimuleren bij de Europese lidstaten, is hen effectief aansprakelijk maken voor een eventueel falen. Zolang de Grieken kunnen rekenen op een Duitse brandverzekering, kunnen ze met vuur spelen en de rekening doorschuiven naar de belastingbetaler in andere landen.

Europa moet de zogeheten 'no bail-out'-clausule in ere herstellen, zodat er geen ongedragen financiële reddingsplannen meer worden uitgedacht. Die clausule werd al voorzien in het Verdrag van Maastricht, maar werd nooit geloofwaardig toegepast.

Integendeel, de Grieken kregen wel een bail-out. Voor een klein land dat maar 2 procent van de Europese economie vertegenwoordigt, kan dat nog werken. Maar wanneer grote landen als Frankrijk of Italië in de problemen komen, zal dat nooit een duurzame redding zijn. Het is dan totaal onhaalbaar en onbetaalbaar. Grote landen die hun verplichtingen niet nakomen, zouden de hele eurozone mee de afgrond in sleuren. Ze moeten dus aansprakelijk worden gesteld en op een gecontroleerde manier failliet kunnen gaan, binnen of buiten de eurozone. Een harde maar noodzakelijke maatregel als ultieme uitweg.

De dure cadeaus van de ECB

Om zulke zure financiële problemen zo veel mogelijk te vermijden, moeten we de begrotingsregels scherp stellen. Een begroting in  evenwicht op middellange termijn, met de mogelijkheid voor lidstaten om in tijden van crisis tot drie procent van het bbp in het rood te gaan. En de staatsschulden moeten onder controle worden gebracht. Op die principes moeten geen dozijn uitzonderingen gelden, wel de nodige sancties. Voor álle EU-landen. En in het uiterste geval de verplichting om de eurozone te verlaten.

Behalve die duidelijke begrotingsafspraken en een geloofwaardige no-bail-outregel, moeten we stoppen met slecht bestuur te belonen. Net daarom moeten we een einde maken aan het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB), die geld bijdrukt en overheidsschulden van lidstaten opkoopt. Want als overheden te goedkoop geld kunnen lenen, schuiven ze structurele hervormingen op de lange baan. Een crisis los je niet op door regeringen nog meer schulden cadeau te doen. Ook gemeenschappelijke Europese schulden (eurobonds) bieden geen soelaas, ze ondergraven elke duurzame oplossing.

Is dit alles een pleidooi voor meer van hetzelfde? Heeft het verleden niet aangetoond dat wat wij voorstellen bij herhaling heeft gefaald? Geenszins. Ons pleidooi voor een verantwoordelijke begrotingsunie biedt net een nieuwe en verbeterde versie van de eurozone zoals die in 1992 in Maastricht werd uitgedacht, maar nooit consequent werd toegepast.

Gezonde competitie

We moeten het daar dringend over hebben, want meer en meer wordt de euro een bron van conflict in plaats van een bron van eenheid. Hoewel de Europese munt op zich allesbehalve een slecht idee is. Met een harde gemeenschappelijke munt kunnen we immers komaf maken met de kakofonie aan nationale munten, oplopende inflatie en competitieve devaluaties. Er is geen Europese meerderheid te vinden om terug te keren naar nationale munten, en ook de N-VA wil dat niet.

Tegelijk zit niemand te wachten op lidstaten die zo goed als afgeschaft worden. De EU is nooit een gecentraliseerde staat geweest, maar bleef een knooppunt van concurrerende landen, regio's en steden. Die elk streven om hun buren te overtreffen en die kopiëren wat elders werkt. Decentralisatie, diversiteit en gezonde competitie kunnen de eurozone opnieuw welvarend maken. De grote verschillen in politieke cultuur en economische structuur maken een Europees top-downmodel simpelweg onwerkbaar.

De eurozone kent inderdaad weeffouten. Maar die werk je niet weg door in sneltempo onze nationale regeringen de facto af te schaffen en de EU alles te laten overnemen. Laten we integendeel de weg van de verantwoordelijkheid bewandelen, niet die van de Europese vijandige overname. Want gijzelingen lopen zelden goed af.