Het jaar van de waarheid voor de EU

2017 moest een jubileumjaar worden, met groots opgezette festiviteiten ter ere van de verjaardagen van de Verdragen van Rome en Maastricht, die respectievelijk 60 en 25 jaar geleden het fundament werden voor de huidige Europese Unie. Maar het is met knikkende knieën dat de EU zich het nieuwe jaar in sleept, zien onze vier Europarlementsleden.

Wanneer dit magazine in uw brievenbus valt, heeft de Britse premier Theresa May waarschijnlijk officieel de brexit ingezet. Als Paul Magnette (PS) zijn zin krijgt, zijn een polexit, een hongarexit, een roemexit en een bulgexit de logische volgende stappen. In twee stichtende leden van de EU zijn de partijen die ijveren voor een frexit en een nexit de grootste in de peilingen. En de grexit is ondertussen terug van nooit weggeweest. De sfeer op het verjaardagsfeest voor 25 jaar Verdrag van Maastricht lag dan ook ver onder het vriespunt. Nochtans legden de regerings leiders van twaalf Europese landen toen de basis voor de euro. Europees Parlementslid en nationaal ondervoorzitter Sander Loones wil dat de EU terugkeert naar de kern van de zaak. “De slogan van de EU was lang ‘Eenheid in verscheidenheid’. Nu is dat ‘Verantwoordelijkheid en solidariteit’. Maar in de praktijk wordt vooral onverantwoordelijkheid beloond, met torenhoge transfers van Noord- naar Zuid-Europa en maatschappelijke spanningen tussen Oost- en West-Europa. Maastricht stond voor verantwoordelijk beleid. Daar moeten we terug naartoe.” De Maastrichtcriteria schrijven een maximaal begrotingstekort van 3 procent voor, en een staatsschuld onder de 60 procent van het bruto binnenlands product. De monetai re aanvulling was een geloofwaardige centrale bank naar het voorbeeld van de Duitse Bundesbank. “Niet alle Duitsers geloven in God, maar allemaal geloven ze in de Bundesbank, klonk het vroeger. Een lage stabiele inflatie zorgde er toen voor dat spaarders en gepensioneerden niet werden uitgekleed en bood een stabiel economisch klimaat voor groei en investeringen”, zegt Loones.

Geruisloze onteigening

Volgens Loones is de Europese Centrale Bank (ECB) ver afgedreven van die oorspronkelijke opdracht. “Knack becijferde dat de Belgische spaarder alleen al dit jaar voor 10 miljard euro aan spaartegoeden zag verdampen. Sinds het begin van de crisis pompte ECB-voorzitter Mario Draghi al meer dan 1 000 miljard aan bijgedrukt geld in het financiële systeem. Dergelijke doping leidt niet tot duurzame groei maar gaat ten koste van de Belgische middenklasse en de gepensioneerden.” De onteigening van de middenklasse gebeurt vandaag geruisloos en zonder veel protest. Met een studiedag waarop, onder anderen, oud-hoofdeconoom van de ECB Jürgen Stark kwam spreken en een petitie op de website www.leergeld.eu wil Loones het debat op gang brengen. “De ECB moet beter uitleggen én transparant verantwoorden welke impact haar beleid heeft op de economieën van de lidstaten, wat de negatieve effecten zijn en vooral hoe ze deze monetaire laksheid zal stoppen.” Een laatste cruciaal principe van het Maastricht- verdrag was de zogeheten no bail-out clause: wie lid wil zijn van de eurozone kan de factuur voor een falend beleid niet zomaar doorschuiven naar de andere lid - staten. De discussie laaide een jaar geleden op toen er over een mogelijke grexit werd gespeculeerd. Vandaag liggen het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de Commissie en de Griekse regering opnieuw overhoop. “Griekenland zit in een doodlopende straat. De economische crisis is er dieper dan tijdens de Grote Depressie. Anders dan Spanje of de Baltische staten, die ernstig hebben hervormd, was het in Griekenland altijd met de handrem op. In de wandel - gangen geven veel mensen ondertussen toe dat men de Grieken inderdaad beter geen bail-out had gegeven. Vandaag zijn de gewone Grieken het slachtoffer van de politiek van hun leiders”, zegt Loones. “Wat het IMF zal doen, is onduidelijk. Doen ze nog eens water bij de wijn of steekt Donald Trump daar een stokje voor?”

T-woord

Trump. Het grote woord is eruit. Voor de voorzitter van de Europese Raad, Donald Tusk, is onzekerheid over de internationale koers van de VS een van de grootste bedreigingen voor de EU. Met de ondertekening van het Verdrag van Maastricht kwam er een grotere nadruk op veiligheid en buitenlandse politiek. De onverwachte instorting van de Sovjet-Unie had – in de woorden van Francis Fukuyama – “het einde van de geschiedenis” ingeluid. Oost- en West- Duitsers vielen elkaar in de armen aan de Muur. Warschau, Praag en Boekarest kwamen piepen van achter het IJzeren Gordijn, popelend om weer Europese steden te worden. Die grotere focus op het buitenland brengt ook grotere verantwoordelijkheden en uitdagingen mee. Naar aanleiding van de top in Malta begin februari noemt Tusk robuustere buitengrenzen en terrorismebestrijding als prioriteit. Maar ook meer geld voor defen sie en een steviger buitenlands beleid. Europarlementslid Mark Demesmaeker is blij met die koers. “Voor ons is de defensieuitdaging en de geopolitiek lang te abstract geweest. Maar in Oost-Europa en de Baltische staten is de Russische dreiging nog altijd zeer reëel. Zij zijn ook lid van de EU om hun veiligheid en onafhankelijkheid te beschermen. In haar houding tegenover Rusland heeft de EU zich trouwens niet uit elkaar laten spelen. Dat is absoluut een opsteker.”

Veiligheid

“Voor sommigen lijkt het wel heiligschennis om zoiets te zeggen, maar op één punt heeft Donald Trump gelijk: veel EU-lidstaten doen hun deel niet op het vlak van defensie in de NAVO. Onder Flahaut (PS) kochten we tanks en munitie die geen enkel ander NAVO-land gebruikte. Trump is niet de eerste Amerikaanse president die daarover klaagt, maar het bleef meestal bij klagen”, zegt Demesmaeker. “Minister van Defensie Steven Vandeput heeft niet gewacht op de verkiezing van Trump om onze engagementen na te komen. Zijn strategisch plan moet het leger kleiner en slagvaardiger maken en de investeringen weer opkrikken. Maar als men van bovenaf een Europees leger wil opleggen – zoals eurofederalisten als Verhofstadt dat dromen – dan is dat gedoemd om te mislukken. Samen - werking moet van onderuit komen, waarbij we moeten tonen dat we meer waar voor ons geld krijgen door inspanningen te bundelen”, besluit Demesmaeker. Ook in het binnenlandse veiligheidsbeleid moet de EU veel meer investeren. Vandaag gaat slechts 2,6 procent van de Europese begroting naar veiligheid. “Het belangrijkste is dat onze inlichtingendiensten naar een cultuur van informatiedeling gaan”, aldus Europees Parlementslid Helga Stevens. “Tijdens de Koude Oorlog schermden inlichtingen diensten veel informatie van elkaar af. Maar in de strijd tegen terreur is dat vaak zinloos. Het wordt cruciaal om niet alleen binnen de EU, maar ook met de Britten en de Amerikanen verder samen te werken. De capaciteit die zij hebben is niet zomaar te vervangen.” “We kunnen geen muur bouwen rond België, maar moeten wel de Europese buitengrens fors versterken. En we kunnen meer doen om te weten wie het land binnenkomt”, vindt Stevens. “Minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon heeft de Europese Commissie kunnen overtuigen om mee te stappen in een systeem van passagiersregistratie dat ruimer is dan alleen vliegverkeer: het moet ook voor internationale treinen en bussen gelden. Samen met het cameraschild dat dit jaar wordt uitgerold, zullen we daarmee onze grenzen beter kunnen bewaken.”

Migratie

Toen staatssecretaris Theo Francken begin vorig jaar het principe van de pushbacks – het terugsturen van mensen die de oversteek naar Griekenland maken – uitlegde aan zijn Griekse ambtsgenoot, zorgde dat nog voor een heftige rel in de internationale media. “Nu wordt het pushbackbeleid door de Europese Commissie de facto ingevoerd”, ziet Stevens. “Door de deal met Turkije en het sluiten van de grenzen in de Balkan hebben we de vluchtelingenstroom via de Griekenlandroute effectief kunnen stilleggen en de verdrinkingen kunnen stoppen. Nu moeten we het anti verdrinkingsplan uitbreiden met de route van Libië naar Italië. Mensen betalen duizenden euro’s aan de georganiseerde misdaad om in een gammel bootje de zee te worden opgestuurd. Ik ben blij dat de staatshoofden en regeringsleiders van de EU dat een halt willen toeroepen.” Al ligt er nog veel werk op de plank. “In de regio van Libië moeten we de opvangcapaciteit sterk verhogen en verbeteren. Vervolgens moet een debat worden gevoerd over hoeveel mensen we in Europa kunnen opvangen, in combinatie met een strikte maximumlimiet. Zo zouden we de meest kwetsbare mensen kunnen helpen, want nu zijn het vooral alleenstaande mannen die de oversteek wagen”, besluit Stevens.

Interne markt

Niet alleen de migratiecrisis heeft een verregaande impact. De kern van de Europese samenwerking blijft toch vooral de interne markt zonder binnengrenzen. Europarlementslid Anneleen Van Bossuyt volgt de commissie Interne Markt in het Europees Parlement: “De eengemaakte markt blijft de hoeksteen van de EU, en dat is al zestig jaar zo. Europa is de grootste vrijhandelszone ter wereld. Toen ik assistent was aan de universiteit doceerde ik over hoe de Europese instellingen de ene na de andere vorm van protectionisme hebben ontmanteld. Door een correcte concurrentie te organiseren binnen een eerlijk speelveld zijn de Europe se consumenten en uiteindelijk ook de producenten daarvan beter geworden.” “Voor een land als Polen zijn de baten van de interne markt gigantisch geweest. Hun economie groeide exponentieel. Natuurlijk moeten zij hier kunnen komen werken, maar het vrije verkeer van personen moet
worden gekoppeld aan twee belangrijke basisprincipes: geen socialezekerheids - toerisme, en bijdragen betalen op de plaats waar je het werk doet. En zeker op dat vlak moet de EU een tandje bijsteken. Want nu lijken de regels te makkelijk te omzeilen, waardoor fraude en misbruik te eenvoudig zijn.” Suggereren, zoals Paul Magnette, dat we beter af zijn zonder vrijhandel met Canada of zonder de huidige Europese eenheidsmarkt, vindt Van Bossuyt geen goed idee. “De wereld staat niet stil. Een economie die zich wil afschermen van concurrentie zal eerst verstarren en uiteindelijk wegzakken. Handel zorgt voor betere en goedkopere producten voor onze consumenten, die zo hun koopkracht zien stijgen. Magnette voert de verkeerde strijd.” Voor Van Bossuyt is het hoog tijd dat de EU zich concentreert op de beleidsvlakken waar ze een duidelijke meerwaarde heeft. “Veiligheid, het controleren van migratie en een beleid dat zorgt voor jobs zou de focus moeten zijn. Maar de aandacht van de traditionele fracties in het Europees Parlement gaat naar kortetermijnpolitiek en het uit - delen van cadeautjes met uw belastinggeld. Zo willen ze liefde kopen met gratis treintickets voor jongeren of gratis wifi in de steden. Maar we moeten juist focussen op concrete en structurele verbeteringen waar de Europeaan zijn voordeel mee doet: een eengemaakte energiemarkt, bijvoorbeeld, of meer eengemaakte regels op het vlak van digitale economie die zorgen voor een efficiëntere en vlottere economische mobiliteit.”

Achterkamertjespolitiek

Europa moet dus resultaten opleveren en ook zelf democratischer en transparanter worden. Helga Stevens was kandidaatvoorzitter van het Europees Parlement met een programma tegen de achterkamertjespolitiek. “Te veel Europese verantwoordelijken gedragen zich als madame De Pompadour”, zegt Stevens. “Ze voeren een gratis limousinedienst in voor zichzelf of geven miljoenen aan prestige -projecten. Wij moeten echter zelf het goede voorbeeld geven: snoeien in de ontransparante vergoedingen en stoppen met de onnozele maandelijkse verhuis van het Europees Parlement tussen Brussel en Straatsburg.” Nog een grotere democratische uitdaging is hoe de Europese Unie zal omgaan met de opkomst van nieuwe lidstaten. Schotland dreigt ermee het Verenigd Konink rijk te verlaten, en in het geheim zou er al worden gesproken over de modaliteiten van een snelle toetreding. Maar evengoed is er Catalonië, dat afstevent op een clash met het centrale gezag in Spanje. “Vroeger was de EU doof voor de opkomst van het regionalisme Vandaag keren Europese politici hun kar over Schotland, maar tegelijk blijven ze nog altijd stil over hoe Spanje de rechtsstaat ondergraaft in Catalonië. We mogen geen dubbele standaarden aanvaarden. Het recht op zelf beschikking geldt voor iedereen.” Het was Donald Tusk die onlangs in een conclaaf van christendemocratische en centrumrechtse leiders zei dat het “de utopische droom van een Europa zonder natiestaten” was die had gezorgd voor de opkomst van eurosceptische partijen en de brexit. Het constant hameren op onmiddellijke en totale integratie doet de burger afhaken. “In een democratie moet je de bezorgdheden van de mensen serieus nemen in plaats van hen af te doen als te oud, te slecht geïnformeerd of te ruraal”, meent Loones. “Mensen als Verhofstadt zijn de beste propagandisten van Farage, Wilders en Le Pen. We zien vandaag een botsing tussen globalisering, migratie en identiteit. Op die fronten willen wij een verhaal brengen dat het vertrouwen herstelt en terug perspectief biedt.”

Bondgenoten

Loones windt er geen doekjes om dat de N-VA in Europa op zoek moet naar nieuwe bondgenoten. “Wij hebben veel geïnvesteerd in de samenwerking met de Britse Conservatieven, en zij ook in de linken met ons. Het inhoudelijke fundament van die samenwerking blijft gelden. We moeten zoeken naar partners die vertrouwen stellen in de correcte markt - werking, in vrijhandel, en die de altijd hongerige EU-begroting binnen de perken willen houden. Ik had de Britten graag zien blijven. Maar nu ze beslist hebben de Unie te verlaten, moeten we dat respecteren en er tegelijk voor zorgen dat onze Vlaamse belangen en onze jobs zo goed mogelijk worden verdedigd.” Voor nieuwe allianties kijkt Loones naar het noorden. “Neder land en Finland kiezen voor een strikter budgettair en monetair verhaal, Denemarken spreekt erg duidelijke taal over migratie en de Oost-Europese landen hebben minder schroom om hun eigen culturele identiteit te verdedigen. Samen met Duitsland willen al die landen ook dat de EU een sterk handelsblok blijft dat de vrijhandel in de wereld blijft verdedigen. Maar ook met de Schotten en de Catalanen blijft ons lot verbonden. Net als de Vlamingen willen ze een eigen plek aan de Europese tafel op - eisen. Ze bewijzen dat het streven naar meer autonomie en de bescherming van de eigen identiteit perfect kan samengaan met meer Europese samenwerking.”

Gepubliceerd in het Nieuw-Vlaams Magazine februari 2017