De échte Europese ziekte

Een asieldrama speelt zich af in Europa. Dag na dag bewijzen krantenkoppen dat achter de eerste roep om solidariteit een complex kluwen schuilt. Van oprechte menselijkheid tot misbruik en geweld. Stilaan wordt het voor iedereen duidelijk dat simpele, pasklare antwoorden niet voorhanden zijn. Stilaan blijkt ook dat elk Europees (non-)beleid komt met maatschappelijke en economische kosten. Enkel sterke, realistische en omvattende afspraken kunnen tegelijk onze samenleving versterken en erkende vluchtelingen een oprecht toekomstperspectief bieden.

Maar net daar faalt de Europese Unie. Goede intenties en niet nagekomen afspraken vormen de kroniek van een aangekondigde crisis. Er zit ruis op de samenwerking tussen de Europese Commissie en de lidstaten. En dat niet alleen in het migratiebeleid: eerder zagen we hetzelfde ook al gebeuren bij de aanpak van de Griekse eurocrisis. Klassiek weerklinkt dan de diagnose dat Europa ziek is en dat enkel 'meer Europa' soelaas biedt. Maar als we nu eens eindelijk zouden starten met het toepassen van de al gemaakte regels?

Reisadvies

Het Schengenverdrag moest de Europese buitengrenzen versterken om de binnengrenzen te kunnen uitgommen. De afspraak was van bij het begin duidelijk. De realiteit vandaag is dat de zuidelijke buitengrens wagenwijd openstaat en de Europese Commissie grotendeels laat begaan. Italië en Griekenland registreren - laat staan verwerken - amper asielaanvragen. Reisadvies is daarentegen gratis: richting Noord- en West-Europa.

Ook de eurocrisis bewijst het talent van de EU om haar eigen afspraken niet na te leven. De toetredingscriteria tot de eurozone werden veel te laks geïnterpreteerd. De mantel der liefde werd een sluipend gif. Gefabriceerde cijfers volstonden als Grieks toegangsticket. Het stabiliteits- en groeipact dat de begrotingen van de lidstaten in evenwicht moest houden, werd niet meer dan een vodje papier. Een crisis werd zo onvermijdelijk, en de gevolgen laten zich tot vandaag voelen.

Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker wijt alles wat mis kan gaan aan "te weinig Unie in de Unie, te weinig Europa in de Unie". Bij elke crisis eist de EU solidariteit en een Europese oplossing. Blindelings wordt de Europese vlucht vooruit verkozen boven het pad van realisme, bedachtzaamheid en maatschappelijk draagvlak. Precies dat ongebreidelde EU-voluntarisme is de échte ziekte van Europa. En dan zijn we verbaasd dat Europese burgers zich in deze Unie niet herkennen.

Eerlijk is anders

Wanneer Griekenland problemen blijft creëren, is het dan de taak van de andere EU-lidstaten om die op te lossen? Wanneer Schengenlanden de migratieregels aan hun laars blijven lappen, waarom zouden we dan genoegen moeten nemen met een Europees plan om een aantal asielzoekers enkel wat te spreiden? Wie in de EU buiten de afgesproken lijntjes kleurt, kan daarvoor al te makkelijk de rekening bij de anderen leggen. Eerlijk is anders.

Wie hamert op individuele verantwoordelijkheid van de lidstaten wordt in dit Europa als vanzelf als asociaal weggezet. Solidariteit staat er boven verantwoordelijkheid. Het zou net andersom moeten. Afspraken zijn maar zo sterk als de zwakste schakel en zo dwingend als de effectieve sanctie. Wie mee wil spelen zonder de spelregels te respecteren, kan de euro- of Schengenclub beter verlaten. Verantwoordelijkheid voor onverantwoord beleid kan in de EU enkel wanneer wie buiten de afspraken kleurt daarvoor de rekening alleen zal moeten betalen.

De EU start met goede bedoelingen, laat het beleid op zijn beloop, en loopt dan met haar kop tegen de muur. Waarna Europa opnieuw overladen wordt met meer bevoegdheden en onwerkelijke ambities. Die ze vervolgens opnieuw niet blijkt te kunnen nakomen.

Een dodelijke spiraal, die elke oplossing en elk draagvlak voor de EU ondergraaft. Europa heeft nood aan duidelijke regels en verantwoordelijke lidstaten, niet aan politieke improvisatie. Of de volgende crisis kondigt zich al aan.