Boeken toe

“Vivaldi beloofde het anders aan te pakken met een nieuwe bestuursstijl, meer respect voor het parlement en meer deontologie. De realiteit schetst een andere werkelijkheid. Wat heeft de regering toch allemaal te verbergen?” vraagt Kamerlid Sander Loones zich af in een opiniestuk op Doorbraak. 

49 keer, zo vaak schoof de regering-De Croo haar eigen begrotingsspecialisten aan de kant vorig jaar. Zowat élke week zeggen de cijferexperten ‘niet doen’ of ‘pas op’ maar stormt Vivaldi toch verder. Wist u dat? 

Uiteindelijk kreeg ik dit getal pas te pakken na een ganse reeks parlementaire vragen én een interpellatie aan staatssecretaris Bertrand (Open Vld). Na maanden trekken en sleuren. Als belastingbetaler zou u recht moeten hebben op informatie en documentatie, toch? Al zeker in benepen budgettaire tijden, niet? Neen, blijkbaar. Het aantal – 49 – kennen we nu eindelijk, maar de inhoud van die overrulede adviezen van de begrotingsexperten, die krijgt het parlement zelfs vandaag nog altijd niet. Zei daar iemand transparantie?

Elke macht behoeft nochtans tegenmacht, het is dé kerntaak van een degelijk parlement. Maar effectieve parlementaire controle is kansloos en machteloos zonder broodnodige openheid. Helaas stel ik in de Kamer van Volksvertegenwoordigers elke dag vast dat de regering-De Croo daarmee worstelt.

Het verborgene

(1) De WhatsApp-berichten en e-mails van premier De Croo kregen we niet te zien, maar ze bezegelden wel het lot van Eva De Bleeker (Open Vld). (2) De verborgen logo-instructies van ex-staatssecretaris Sarah Schlitz (Ecolo)? Diepgravende onderzoeksjournalistiek maakte die zichtbaar, het kabinet loog er zelfs over. (3) Dat staatssecretaris Thomas Dermine (PS) uw belastinggeld liever besteedt aan een Waalse astronaut dan aan nieuwe kerncentrales, maandenlang speurwerk was nodig om dat eindelijk te bewijzen. (4) En wist u dat artificiële intelligentie werd gebruikt bij de ‘grote online burgerbevraging’? Ministers Verlinden (cd&v) en Clarinval (MR) hebben nooit de details ervan transparant willen maken.

En als er dan toch documenten het zonlicht zien, dan is het vaak omdat de Vivaldi-regering liever informatie geeft aan journalisten dan aan het parlement. (5) Het begrotingsdebat moet de Kamer voeren met een halve tabel op een enkel blad, terwijl aan journalisten uitgebreide teksten en toelichting wordt bezorgd. (6) Gelekte verslagen van vergaderingen tussen de Europese commissie en de regering, die leest u enkel in de krant omdat staatssecretarissen Bertrand en Dermine politiek gespin in de pers verkiezen boven parlementair spervuur. (7) En wanneer de topambtenaren van het monitoringcomité het budget doorlichten, krijgt u daarover verslag in de media, maar blijven de volksvertegenwoordigers nog dagen in het duister.

Foute informatie

Nog een andere categorie zijn de ministers die flagrant foute informatie aan het parlement bezorgen. (8) Zoals vicepremier Van Quickenborne (Open Vld) met de politiepensioenen en (9) minister Gilkinet (Ecolo) met het onbestaande asymmetrische spoorbeleid. Excellenties die hun onbekwaamheid etaleren, zijn er (11) zoals minister Lahbib (MR) die heender wat meent te kunnen wijsmaken in het parlement. En ministers die er alles aan doen om informatiedeling actief te saboteren, met als meest recente voorbeeld: (12) vicepremier Vandenbroucke (Vooruit) die zijn coronamails in het verborgene wil houden. Is het omdat de stijl aan de top wordt bepaald? (13) Het recente pensioenakkoord, bijvoorbeeld, werd volgens Alexander De Croo volledig doorbecijferd door het Planbureau, maar in een reactie claimt die organisatie zelf net het tegenovergestelde. Opnieuw krijgt de Kamer geen cijfersimulaties te zien, terwijl de premier er zich woordelijk op beroept.

Zo mogelijk nog frappanter zijn de ministers die door hun eigen diensten zelf niet geïnformeerd worden, (14) denk maar aan vicepremier De Sutter (Groen) in het bpost-dossier. Het parlement wordt genoodzaakt een onderzoekscommissie te overwegen om basisinfo te pakken te krijgen. (15) Minister Gilkinet van zijn kant lijkt geen idee te hebben van de talrijke consultancy-contracten die NMBS, Infrabel en HR-Rail in de afgelopen jaren hebben afgesloten. (16) En even straf, de ganse pensioen-saga, waarbij Kamervoorzitster Tillieux (PS) al in de zomer op de hoogte was, maar het parlement slechts zeven maanden later inseinde.

Versterk het parlement

Extra pijnlijk is dit alles omdat de regering De-Croo zogenaamd nieuwe transparantie-wetgeving beweert door te voeren. Minister Verlinden schreef een wetsvoorstel dat de schone schijn moet ophouden, terwijl de inhoud ervan de ene lacune op de andere stapelt. Waarom wordt er niet gekozen voor actieve openbaarheid? Openheid zou de regel moeten zijn, beslotenheid de strikte uitzondering. Waarom komen er geen kortere aanvraagprocedures voor het raadplegen van documenten? Het zal vaak ellenlang wachten blijven. En kunnen er echt geen striktere beroepstermijnen komen? Meer nog, waarom krijgt de commissie voor toegang van bestuursdocumenten geen bindende beslissingsbevoegdheid? Het kan wel in de deelstaten, waarom dan niet federaal.

Een ganse reeks evidente voorstellen ligt bovendien stof te vergaderen. Mijn wetsvoorstel om adviezen van de inspectie van financiën en van de administratie begroting publiek te maken, bijvoorbeeld. Het is niet uit te leggen dat de regering het alleenrecht op die informatie behoudt. Een voorstel om het kamerreglement te wijzigen zodat adviezen van het Rekenhof vlotter geagendeerd worden, komt er maar niet. Dat er meer publiciteit moet zijn over beheerscontracten van overheidsbedrijven en over de goedkeuring van internationale verdragen, lijkt vanzelfsprekend maar is het niet. En om te weten welke subsidies er federaal uitgedeeld worden, hoeveel budget de ministeriële kabinetten benutten, welke consultancy-opdrachten zij afsluiten,… daarvoor zijn tientallen parlementaire vragen nodig om maar halve cijfers samen te sprokkelen.

Vivaldi beloofde het anders aan te pakken met een nieuwe bestuursstijl, meer respect voor het parlement en meer deontologie. De realiteit schetst een andere werkelijkheid. Wat heeft de regering toch allemaal te verbergen? Als de boeken niet open gaan, is er voor Vivaldi eigenlijk maar één conclusie mogelijk, beter vroeger dan later: boeken toe.