Begrotingsbespreking - 22 juni 2022

Op 22 juni 2022 debatteerde de Kamer over een volgende begrotingswijziging. Kamerlid Sander Loones kaartte het non-beleid van de regering De Croo aan in zijn speech en riep op om nu eens eindelijk werk te maken van de noodzakelijke hervormingen die dit land nodig heeft. Bekijk en beluister hieronder mijn tussenkomst.

'Alleen leiderschap kan redding brengen.'

Collega’s, ik neem u mee naar 2004. “Alleen leiderschap kan redding brengen” De titel van een open brief, Oktober 2004, van Frank Vandenbroucke. Toen Vlaams minister van Werk en onderwijs in de Vlaamse regering. Zijn brief in essentie samengevat: "De Belgische regering zorgt voor te weinig fundamentele ingrepen om de sociale zekerheid ook in de toekomst betaalbaar te houden, en om in te spelen op de vergrijzing van de maatschappij." In 2004 (!) waarschuwde Vandenbroucke al over de kosten van de vergrijzing.

Die brief was het begin van het einde – tijdelijke einde – van politicus, van “minister Frank”. Of positief verwoord: de herstart van de academische carrière van “meester Frank”. Voor mij persoonlijk was die brief de start van mijn budgettaire interesse. Thema's zoals pensioenen, begroting … kwamen daarmee politiek echt op de agenda

Het was ook de start van mijn interesse in de wetstraat. Want wat na de brief volgde, was een gans circus. Zijn partijvoorzitter Steve Stevaert zat in Cuba en moest snel snel terugkeren. Hij was niet op de hoogte van de brief. Hij moest het brandje komen blussen, want zijn eigen Vlaams sp.a minsiter had kritiek gegeven op zijn federale collega’s-ministers.

Wat ik daar toen zo opmerkelijk aan vond: hHet ganse circus ging niet eens over de inhoud van de brief. Begroting, pensioenen, vergrijzing … Gigantische uitdagingen. Het ging daarentegen over het politieke spel. 

Vandenbroucke had in zijn brief namelijk ook gepleit om de CD&V op te nemen in de federale regering. CD&V zat in de oppositie tegen Verhofstadt. Een klassieke tripartite was volgens Vandenbroucke de enige mogelijke uitweg. De CD&V had toen terecht kritiek op alle paarsgroene zotternijen. Dat was nog in de tijd dat CD&V stond voor goed bestuur. Vandaag zitten ze in de meerderheid van een paarsgroene regering die het zelfs nog stukken slechter doet dan Verhofstadt …

Ik vond dat toen allemaal erg boeiend en opmerkelijk hoe een inhoudelijke boodschap, zo snel ondergesneeuwd geraakte door het gedoe rond de poppetjes. Het, en laat ons eerlijk zijn, en we hebben er elk ons deel in, is er intussen niet echt op veranderd…

Oktober 2004….

Waarom die onverwachte brief van Vandenbroucke? Die was eigenlijk niet zo onverwacht. Het was namelijk niet de eerste brief van Frank Vandenbroucke dat jaar (hij stond immers scherp dat jaar). Want in januari 2004 had hij samen met Johan Vande Lanotte al een brief geschreven. Allebei ministers: de ene Vlaams, de andere Federaal. Titel: “Wordt 2004 een verloren jaar?”

En ik citeer: “Wordt 2004 een 'verloren jaar' omdat noodzakelijke beslissingen op de lange baan geschoven worden? De problemen worden steeds groter. De vergrijzing is één van die problemen. Er rest ons niet zoveel tijd om knopen door te hakken." Vandaag is nog niets veranderd. Alleen de tijd werd korter.

Citaat: "Ook op vlak van werkgelegenheid zitten we niet op het goede spoor: de Belgische werkgelegenheidsgraad ligt sterk beneden het Europese gemiddelde. Het verschil is onhoudbaar." Ook hier is vandaag de dag nog niets veranderd.

Citaat: "België is ook – na Italië – het land met de grootste regionale verschillen van heel Europa." Helaas niets nieuws onder de zon ook in 2022.

Citaat: "Wat werkgelegenheid betreft van allochtonen zijn we de slechtste leerling van de Europese klas." Ook hier scoort België ruim ondermaats. "En er is het Brusselse drama: massieve werkloosheid, terwijl er in de onmiddellijke omgeving van Brussel tekort aan arbeidskrachten is.” Tot op vandaag is dit nog steeds het geval.

De regering Verhofstadt, het werden verloren jaren. De jaren De Croo - 2021 en 2022 – worden dat ook. Dat zien we ook met deze begrotingscontrole. De alarmsignalen zijn nochtans alleen maar toegenomen. Wat zeggen de Europese commissie, het IMF, de OESO ... Dat België het hoogste tekort, de hoogste schuld, veel belastingen ... heeft. Dit land kent de laagste groei, een lage productiviteits-groei … Maar nog altijd maar geen urgentie!

Gebrek aan urgentie

Integendeel, wat zegt Vivaldi? Gilles Vanden Burre van Ecolo (cfr hoorzitting Rekenhof 24/5): “economish gaat het niet zo slecht nog niet”. En “er komen maar jobs bij”. De Croo, Dermagne, Dermine ... doen allen te veel alsof er niets aande hand is. Terwijl het planbureau aankondigt dat de werkgelgenheidsgraad maar 73% zal zijn in 2027. U geraakt nooit aan uw doel 80% in 2030!

Ik dacht dat uw regering wilde luisteren naar experten? Blijkbaar niet naar de experten van de Europese commissie, het IMF, de OESO ... Maar ook niet naar degenen van de NBB en het Rekenhof. We hadden ze meermaals te gast in commissie begroting: “De Financiele houdbaarheid is niet gegarandeerd” ; ofte “La soutenabilité des finances publiques n’est pas assure”. 

Zelfs als de tijdelijke extra uitgaven (corona, Oekraine) in 2024 stoppen, blijft het tekort 5% van het bbp. En een schuld mogelijk naar 130%. Indien lagere groei (recessie) nog stukken slechter. Zelfs jullie eigen expertengroep koopkracht zei dit met hun tussentijds rapport. Er zijn gewoon geen buffers meer.

Maar wat doet Vivaldi? Met deze begrotingscontrole doet De croo er gewoon extra 4,7 miljard tekort erbij. Groen wil nog 3 miljard extra uitgaven, de PS zelfs 6,5 miljard. Verloren jaren ... De gekende typische Belgische middelmatigheid.

Belgische middelmatigheid: circus Vivaldi

Ik leg niet alle verantwoordelijkheid bij u, want dat zou oneerlijk zijn. De waarheid is: Dit land kan gewoon niet deftig werken. Belgie, dat is middelmatigheid. In ’t beste geval. Dat ziet iedereen, maar niet u. U bent het daarmee niet eens. De regering De Croo wil bewijzen dat Belgie toch werkt! Wel, doe het dan. Bewijs het! Zorg ervoor dat we op alle internationale statistieken eens niet de laatste zijn. Jullie wilden minister worden, doe er iets mee! Ga eindelijk aan de slag. Zorg eindelijk voor ECHTE, SERIEUZE hervormingen. En: Stop het circus, het circus Vivaldi.

Dat is wat mensen in de straat denken als ze naar Brussel kijken. Dat de regering De Croo een circus is. Ik vind dat een snoei-harde analyse. Tegelijk, als je daar eens wat over nadenkt, dan zit er waarheid in. Kijk naar premier Alexander De Croo. Dan zullen de mensen zeggen: 'Aha, dat is de directeur van ’t circus.' Maar dat is niet juist. Een directeur zorgt dat alles onder controle is. Dat het programma wordt gevolgd. Dat iedereen de gemaakte afspraken nakomt. De Croo heeft juist niks onder controle. Zijn programma, zijn regeerakkoord, wordt verder afgezwakt.

Een mini arbeidsdealtje moet drie tot vier keer passeren om het dan te verkopen als iets groots. Ook op vlak van pensioenen krijgen we in ’t beste geval slechts een mini-dealtje. De centen voor defensie: een intentie-verklaring. Niets meer dan wat Di Rupo jaren geleden al beloofde.

Nochtans: met deze begrotingcontrole had De Croo een hefboom. En dat is mijn meest fundamentele kritiek op deze begrotingscontrole. Groen en rood wilden extra uitgaven. En De Croo… heeft ze die gewoon gegeven. Zonder iets in de plaats te vragen, geen enkele serieuze hervorming. Rare strategie, die Open VLD aanpak.

En ondertussen is toch al duidelijk dat de PS u niets wezenlijk wil gunnen, Mevr De Bleeker. U geeft ze al hun trofeeën… in de hoop dat u later een mini-trofeetje terug krijgt. Neen, De Croo is niet de directeur van ’t circus. Hij is eerder de goochelaar. De houdini, want nooit te zien als het over de begroting gaat. En ook de goochelaar met getallen.

Ter herinnering, volgens het regeerakkoord. Had deze begrotingscontrole er eigenlijk eentje van minstens 3 miljard moeten zijn. Dat zegt uw eigen regeerakkoord. Een vaste en een variabele inspanning. 3 miljard aan hervormingen en besparingen. Uiteindelijk werd het een paar honderden miljoenen. De Croo goochelde dat in zijn communicatie om tot 2 miljard.

Intussen ging hij nog verder. Hij stak dat allemaal in zijn grote zwarte hoed. En hocus pocus sim salabim: op enkele maanden tijd meer dan 4 miljard tekort erbij! In totaal nu meer dan 20 miljard in ‘t rood and counting ... De slechtste begroting zowat van gans Europa.

Mevr De Bleeker, ik zie u denken: 'dju, ik was zelf graag de goochelaar geweest. Welke rol heb ik dan wel in dat circus? Ben ik misschien die ticketverkoper aan de ingang?' Die zorgt namelijk voor de centen. Neen, dat bent u niet. Dat is Vincent Van Peteghem, de minister van financiën. Hij zorgt er alvast voor dat de ticktjes steeds duurder worden. Om te kijken naar de Vivaldi show, mogen we allemaal samen steeds meer betalen… (aan de pomp, in de winkelkar, inflatie, belastingdruk).

U, mevr. De Bleeker, u lijkt me eerder de messenwerper. Of eigenlijk: het doelwit van de messenwerper(s). In de regering krijgt u de dolken naar het hoofd geworpen. En u moet gewoon stilstaan. Want als u niet doet wat gevraagd wordt, als u een stap verzet, gaat uw kop eraf.

U communiceert in de pers, maar u notuleert in de regering. 'Hoeveel extra miljard uitgaven, ok ok…', dat staat genoteerd. 'En nog wat extra voor de ecologisten ook, ok ok… opgeschreven.'

Nu ik eraan denk, u zou ook de degenslikker kunnen zijn. Dat zou eigenlijk beter nieuws zijn. Dan zou er wat meer “iron” in “the lady” zitten.

Wie hebben we nog? Minister Dermagne? Dat lijkt mij de buikspreker. En dan misschien vooral de pop, eerder dan de buikspreker. Bekijk maar de cijfers van econoom Bart Van Craeynest. Van alle Europese landen heeft België het grootste potentieel bij échte arbeidsmarkt- en pensioenhervormingen. Als wij echt hervormen, kunnen wij meest van iedereen groeien.

Maar Dermagne mag niet hervormen van zijn voorzitter. Hij mag alleen maar afremmen en meer geld uitgeven. Gezellig samen op de persconferentie, maar er gebeurt daarbuiten niets. Zijn voorzitter Paul Magnette staat trouwens niet in de piste van het circus. Hij staat buiten, te betogen tegen zijn eigen Vivaldiregering.

Met resultaat ook. De extra rode uitgaven staan in de begroting. De terugverdieneffecten van arbeidsmarkthervormingen staan in de tabellen. Maar de forse arbeidsmarkthervormingen … die vinden we nergens terug. De begrotingscontrole had een hefboom kunnen zijn, maar er is niets gecontroleerd.

Elk circus heeft ook een clown. En dan zie ik de parlementsleden van de oppositie denken: 'zou dat misschien Kristof Calvo kunnen zijn?' En zie ik de parlementsleden van de meerderheid denken: 'Ah neen, dat is zeker Georges-Louis Bouchez?' Allebei fout! Collega Calvo is geen clown, integendeel. Ik ken hem als een actief parlementslid. Die gaat voor zijn dossiers. Hij zit vandaag wel eerder in de tribune van het circus, weliswaar in de koninklijke loge, naast de andere ridders en commandeurs. En ook Mr. Bouchez is geen clown. Helemaal niet zelfs. Hij zorgt tenminste voor nog wat blauwe ambitie. Hij droomt er volgens mij van om in ’t circus de Leeuwentemmer te zijn. Al denk ik dat hij liever zélf een Leeuw zou zijn… Al temt hij in de werkelijk wellicht veeleer ganzen dan leeuwen. Maar als je ’t mij vraagt, is Bouchez volgens mij eerder de vuurspuwer van dienst. En deze regering kan dat wel gebruiken. Wat liberaal vuur. Wat peper.

Hij doet het tenminste met open vizier. In een rol buiten de regering, als voorzitter en dus woordvoerder van zijn partij. En doet niet wat anderen doen: ministers die oppositie voeren binnen de eigen regering… Slangenmensen…

De begrotingscontrole

Ik had nooit gedacht dat ik dit ooit zou zeggen, maar mevr. De Bleeker, u moet eens gaan praten met Guy Vanhengel. Niet om de begroting onder controle te krijgen, als Brussels begrotingsminister is zijn palamers immers bedroevend, maar hij weet wel wat het is om in een paars-groene regering te zitten. Vorige week in de media: “Begrotingscontroles, dat weigerde ik te doen,want met zo’n regeringspartners kom je er altijd nog bekaaider vanaf."

Ik denk dat dit ook deze federale begrotingscontrole samenvat. Je zou bijna hopen dat deze begrotingscontrole er beter nooit was geweest. Ze heeft de zaken gewoon slechter gemaakt. En de hefbomen die er nog waren, zijn gewoon prijsgegeven zodat de hervormingen nog onwaarschijnlijker worden.

Er komen nog extra uitgaven aan. Nog lagere groei, minder middelen uit Europees herstelfonds ... Begrotingscontrole? Er is gewoon niets onder controle…

U staat voor cruciale maanden. Het politiek jaar '22-'23 is het laatste volledige politiek jaar. Daarna begint de electorale opbouw. Mijn oproep? Ga in uw circus niet op zoek naar brave koorddansers die al content zijn, wanneer ze niet vallen. Ga op zoek naar stevige jongleurs. Die wel alle ballen in de lucht weten te houden, want nu vallen ze allemaal op de grond.

Bewijs dan dat België werkt?

U wilde bewijzen dat Belgie wel kan werken Wel, bewijs het dan! Er zijn exogene factoren die “out of control” dreigen te raken, waarop u geen of amper impact heeft. Corona, Oekraine ...  Reden te meer om werk te maken op de factoren waar we wél grip op hebben. Om die wél onder controle te brengen. Arbeidsmarktbeleid bijvoorbeeld. Neen, uw mini dealtje is niet genoeg. Doe wat moet of geef uw bevoegdheden aan de deelstaten, zodat we ’t zelf kunnen doen!

Pensieonbeleid? Dit jaar 4 miljard extra pensioenuitgaven tegenover vorig jaar. We lezen dat ook daar maar een mini-deal komt. Nochtans telt Regering 4 ministers / oud-ministers van pensioenen: Lalieux, Van Quickenborne, De Croo en Vandenbroucke. De pensioenen versterken, wil niet alleen zeggen: 'ze verhogen'. Maar ook zorgen dat hun financiering verzekerd is.

Begrotingstekort? Na Malta is België de voorlaatste in de Europese rij. Het tekort van de deelstaten daalt. Maar niet dat van de federale overheid, die zal in '24 hetzelfde tekort hebben als in '21.

Staatsschuld? Die ligt een gans stuk boven het niveau van de eurozone. In 2030 kan die zelf oplopen tot 130% of meer (NBB), terwijl die gemiddeld in eurozone stuk lager liggen. Als er een recessie zou komen, dreigt de sneeuwbaleffect. 

Migratie? De uitgaven zijn niet onder controle. Het aantal veroordelingen ook niet. Die blijven maar oplopen.

Kabinetskredieten? Ook die zijn niet onder controle, ze stijgen nu opnieuw.

Collega’s: de economische baramoter staat niet op mooi weer. Het gaat straks stevig stormen. En de regering De Croo is niet voorbereid. Zelfs de dingen die u wel kan controleren, die heeft u niet onder controle Wat ik de regering toewens? De Frank Vandenbroucke uit 2004.