Asielcrisis: Europa moet duidelijke grenzen stellen

Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken en minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken Jan Jambon treden ferm op. Toch blijft de asiel- en veiligheidscrisis volop woeden. “Omdat Europa faalt”, zegt N-VA-ondervoorzitter Sander Loones.

Sander Loones, u bent de asiel- en migratiespecialist van de N-VA en spreekt dus uit ervaring?

Sander Loones: “Jarenlang werkte ik op de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), de administratie die nu onder de verantwoordelijkheid valt van staatssecretaris Theo Francken. Na de verkiezingen in 2010, toen Theo en Sarah Smeyers met de PS onderhandelden over het migratiebeleid, stond ik hen inhoudelijk bij. Vervolgens stapte ik over naar de N-VA-studiedienst en werd er coördinator. Samen hebben we toen heel wat bereikt. De gezinshereniging werd strenger, de snel-Belgwet afgeschaft, het regularisatiebeleid ingeperkt. Wetswijzigingen die de N-VA vanuit de oppositie er mee doorduwde. We waren toen al de motor van vooruitgang, ook al zaten we niet in de regering.”

Maar de N-VA moest de regering in om de Belgische asielkoers écht te wijzigen?

“Inderdaad. In 2014 onderhandelden we een erg sterk migratiehoofdstuk in het federale regeerakkoord. Een radicale breuk met het verleden. Theo heeft intussen al een waslijst aan wetswijzigingen doorgevoerd. Daarmee laat hij zijn recente voorgangers ver achter zich. Jammer genoeg blijven die krachttoeren onderbelicht omdat we allemaal worden overdonderd door de asiel- en veiligheidscrisis. Vandaag wandelen tweeduizend nieuwkomers Europa binnen. Elke dag opnieuw.”

Aan wie ligt dat?

“Eén naam? Merkel. Of beter twee: Merkel en Griekenland. Met 26 Europese landen zitten wij samen in de Schengenzone. In die zone kunnen we vrij reizen zonder paspoort. Het is als een huis met 26 kamers. Elke lidstaat engageert zich om de binnendeuren open te laten staan én om

de buitendeuren en -ramen gesloten te houden. Zodat we vrij kunnen circuleren in dat huis, tussen onze lidstaten. Maar Merkel zette haar raam open en riep uit volle borst dat iedereen welkom is, terwijl Griekenland met plezier de voordeur opende. In 2015 kwamen meer dan één miljoen mensen naar Europa. De komende jaren worden er nog twee miljoen extra verwacht.”

Hoe reageerde Europa op deze ontwikkelingen?

“In de beginfase negeerde of brandmerkte de Europese elite iedereen die kritische vragen durfde stellen. ‘Allemaal asociale racisten’, was zowat de standaardrepliek op de groeiende groep critici. Begin september van vorig jaar stelden we met onze Europese N-VA-delegatie een hele reeks maatregelen voor om deze crisis aan te pakken, en in oktober volgde de beruchte lezing van Bart De Wever aan de Gentse Universiteit. ‘Zever’, volgens Open Vldvoorzitster Gwendolyn Rutten.”

Maar de realiteit gaf jullie gelijk?

“Helaas wel. De miserie zoals we die voorspelden, voltrekt zich nu. Niet omdat Europa geen maatregelen aankondigde. Wel omdat Europa enkel met schijnoplossingen komt aandraven. Zo was er het idee om asielzoekers te spreiden over alle lidstaten, zonder eerst de Europese buitengrenzen te versterken. Merkel nodigt de wereld uit, beseft vervolgens dat ze niet iedereen te slapen kan leggen, en vraagt haar buren dan om bij te springen. Zo werkt het natuurlijk niet.”

Hoe werkt het dan wel?

“Laat me een andere metafoor gebruiken: Frau Merkel woont in een straat die onder water loopt en vraagt haar buur doodleuk om het water van haar kelder in diens tuin te mogen pompen. Ieder normaal mens antwoordt dan toch: ‘Neen, eerst zandzakjes aandragen.’ We moeten eerst onze buitengrenzen versterken. Dat zou de logische reactie zijn. Maar de grote denkers in het Europees Parlement willen 160 000 asielzoekers spreiden zonder eerst de grenzen aan te pakken. En dan staan ze verbaasd dat hun plan faalt en dat lidstaten tot op vandaag maar vijfhonderd van die geplande 160 000 hebben opgenomen. Niemand zit te wachten op een spreidingsplan wanneer Griekenland zoals vorig jaar 840 000 nieuwkomers laat doorwandelen richting West-Europa en zelf slechts 13 197 asielzoekers registreert. 840 000 - dat is meer dan vijf keer het afgesproken aantal van 160 000.”

Hoe wil Europa die instroom dan wel beperken?

“Na het negeren van de crisis en het aandragen van schijnoplossingen, kwam Euro pa met een derde wondermiddel: money money money. Dat is wat de EU doet wanneer ze zich echt in het nauw gedreven voelt: de dikke portefeuille opentrekken en er wat geld tegenaan gooien. Uw belastinggeld. Extra schulden, maar geen garantie op een kleinere instroom van asielzoekers. Geld is geen wondermiddel. Dat wisten we al toen Europa eind november drie miljard euro aan Turkije beloofde. Al snel wilden de Turken jáárlijks drie miljard, in plaats van eenmalig. En onlangs bleek ook dát onvoldoende voor president Erdogan. Wie zich laat chanteren, wordt gechanteerd. Dat is wel duidelijk.”

Je bent duidelijk geen fan van de Europese asielaanpak.

“Dat lijkt me een understatement (lacht). De Europese asielaanpak is voor ons al te herkenbaar: Europa reageerde op z’n Belgisch. Eerst de realiteit negeren, vervolgens komen aandraven met schijnoplossingen, en ultiem denken dat je de problemen kan wegtoveren met wat centen. Symptoombestrijding, in het beste geval. Ook de andere Vlaamse partijen modderen trouwens maar wat aan. CD&V zit op de lijn van Merkel en haar Wir schaffen das, terwijl Open Vld nog altijd niet begrijpt dat we grenzen moeten stellen aan het aantal vluchtelingen dat binnenkomt. En sp.a is de ene dag vóór een strakker plan, maar fluit de dag nadien haar voorzitter terug. De tijd van plannetjes is echter voorbij. Het is hoog tijd voor échte actie.”

Je kan Europa toch moeilijk verwijten dat het de grootste asielcrisis sinds de Tweede Wereldoorlog niet meteen kan oplossen?

“Ik heb nooit beweerd dat deze crisis in 1, 2, 3 kan worden opgelost. Anders was dat al lang gebeurd. Maar wie zonder oogkleppen naar de realiteit kijkt, ziet onmiddellijk wat de bouwstenen zijn voor elke succesvolle aanpak. Merkel moet stoppen met de wereld uit te nodigen. We moeten onze Europese buitengrenzen versterken, een maximumlimiet stellen aan het aantal mensen dat we opvangen en pushbacks op de Middellandse Zee uitvoeren. Bovendien moeten we werk maken van een apart sociaal statuut. En uiteraard het probleem bij de wortel aanpakken. Mark (Mark Demesmaeker, N-VA Europarlementslid, red.) hamert constant op de nood aan structurele oplossingen in de conflictgebieden.”

Europa wil nu een Europese kustwacht oprichten. Is dat geen belangrijke stap vooruit?

“De Griekse minister van Migratie, ook lid van de extreemlinkse Syriza-partij, pleit voor open grenzen. Als Griekenland effectief zijn grenzen niet bewaakt, moeten wij die bewaking zelf overnemen. Hun kustgrenzen zijn immers de facto onze buitengrenzen. Althans zolang zij deel blijven uitmaken van Schengen. Zo’n grenswacht kan dus een stap vooruit zijn. Maar het is in feite nog steeds onvoldoende. Lidstaten die hun verantwoordelijkheid niet opnemen en die deze kustwacht niet laten bijspringen, moeten bijvoorbeeld uit de Schengenzone worden gezet. Een Schengenzone zonder Griekenland zal een sterkere Schengenzone zijn. Want vergis je niet: wie niet in grenzen gelooft, zal plots overal opnieuw grensbewakers zien opduiken.”

Dreigen we op die manier niet de Schengenzone op te blazen?

“Integendeel. We zoeken naar manieren om de Schengenzone te versterken. Sterkere buitengrenzen passen alleszins in dat verhaal. Maar ook een mini-Schengen, met een beperkter aantal landen die wél hun verantwoordelijkheid opnemen, kan voordelig zijn voor Vlaanderen. Want laat ons niet vergeten dat we dat vrije verkeer in Europa nodig hebben. Vooral wij, Vlamingen, met onze open economie. Als we onze nationale grens zouden sluiten, staan niet enkel migranten aan te schuiven, maar ook de vrachtwagens die bijvoorbeeld in de Antwerpse haven moeten zijn. Het einde van Schengen zou nefast zijn voor de Vlaamse economie en onze welvaart.”

Volstaan sterkere buitengrenzen om de instroom van asielzoekers te verminderen?

“Neen. We moeten het asielbeleid radicaal durven omgooien. Al jaren is de logica: staat een asielzoeker aan onze deur, dan móeten we hem verwelkomen. Dat moet worden: hoe sterk is ons draagvlak? Wat kunnen we zelf aan? Hoeveel plaats hebben we in ons Europese huis om nieuwkomers op te nemen? We moeten dus uitgaan van wat we aankunnen, niet van wat we moeten ondergaan. Het Europese asielbeleid moet erop focussen om zoveel mogelijk vluchtelingen op te vangen in de regio van herkomst. Dat moeten we combineren met grotere investeringen in betere opvangkampen in die regio’s. Op die manier kunnen we iedereen die er recht op heeft veilige opvang bieden. Maar dat moet dus niet noodzakelijk in Europa zijn. De zogenaamde hotspots, grote opvangcentra aan de Europese buitengrenzen, zijn daarbij cruciaal. Wie zich daar niet wil registreren, krijgt ook geen rechten.”

Welke rol moeten die hotspots dan precies spelen?

“Er komen op dit moment heel wat economische migranten naar Europa. Ik verwees al naar de Griekse cijfers: vorig jaar waren er daar maar 13 197 asielaanvragen en lieten ze er 840 000 doorreizen. Die hotspotsmoeten een centrale rol krijgen in het terugkeerbeleid. In de eerste fase moeten we de echte oorlogsvluchtelingen er daar vandaag al uitfilteren. Dat moet leiden tot een beleid van hervestiging en verdeling deling over de lidstaten. Al moeten we realis tisch zijn: sommige EU-lidstaten willen hun eerlijke deel niet opnemen. Zij moeten dan ook fors betalen voor hun gebrek aan verantwoordelijkheidszin. In elk geval moeten we dit alles combineren met een asielplafond. Een duidelijk maximumaantal asielzoekers dat we kunnen opnemen: zoveel per jaar en niet meer. Tot we dus als basisprincipe de opvang in de regio volop kunnen doorvoeren.”

Investeringen in opvang in de regio is dus broodnodig. Dan toch Europees geld als wondermiddel?

“Ja, maar vanuit een gans andere logica. Niet om ons asielbeleid uit te besteden en andere landen om te kopen, maar om het zelf te doen. Op dat vlak kunnen onze Europe se centen trouwens ook veel meer verandering brengen. Met het budget voor één opvangplaats bij ons kunnen ginds verschillende plaatsen worden gefinancierd. Zo helpen we trouwens niet alleen de sterkere asielzoekers die in staat zijn om de vlucht te ondernemen, maar ook de zwakkeren. Die zitten daar nu vast in erbarmelijke omstandigheden. Om dezelfde reden hamert mijn collega-Europarlementslid Helga Stevens overigens al maanden op een kordaat pushback-beleid. Door mensen op zee te redden en terug te brengen naar veilige havens in de herkomstregio’s in plaats van naar Europa, ontmoedigen we gezinnen met kinderen om in gammele bootjes te stappen. Dat is de enige manier om het aantal verdrinkingen eindelijk serieus terug te dringen.

Ik ben zelf jurist en juridisch gehakketak is me niet vreemd. Maar het theater rond onze pushback-voorstellen tart alle verbeelding. Eerst werden ze nog verketterd, maar al gauw omarmde onder meer de Nederlandse PvdA-minister Samsom het idee – en gedurende enkele uren deed ook sp.a’er John Crombez dat. De NAVO zal die pushbacks ook effectief uitvoeren, alleen mogen we ze niet zo noemen. Maar het is zoals onze Defensieminster Steven Vandeput al zei: hoe het beest heet, maakt ons niet uit, zolang de kat maar muizen vangt.”

Het N-VA-voorstel om een apart sociaal statuut in te voeren voor asielzoekers blijkt moeilijker realiseerbaar.

“Werken is nochtans de beste manier om in te burgeren. Er is simpelweg geen alternatief. Als we de asielzoekers geen Nederlands leren en aan slag krijgen, zullen de gevolgen nog groter zijn. Net daarom zijn het inburgeringsbeleid van Liesbeth Homans en het activeringsbeleid van Philippe Muyters zo cruciaal. Ook in die logische analyse zullen de andere partijen ons moeten volgen als ze de realiteit voor ogen houden. Het valt me trouwens op hoe weinig we de vakbonden horen tijdens

deze asielcrisis. Zouden zij misschien dezelfde analyse maken? En beseffen dat onze arbeids markt echt een heel stuk flexibeler moet, zoals de N-VA al jaren bepleit?”

Maar kan het wettelijk wel, zo’n apart sociaal statuut?

“Veel is vandaag al mogelijk binnen de Europe se wetgeving. En anders moet die wetgeving maar worden aangepast. Daar dienen parlementen toch voor, om wetten te maken? Dat geldt overigens ook voor de Conventie van Genève, die dringend moet worden geactualiseerd. Alles wat een rem vormt op integratie, moeten we kunnen herzien. Maar daarmee vertel ik niets nieuws. Wij veranderen niet om de haverklap van verhaal. We blijven op onze lijn en krijgen daarvoor steeds meer bijval.”

De échte Europese top vertelt toch nog steeds een ander verhaal?

“(zucht) Europa kampt met een gebrek aan écht leiderschap. En dan bedoel ik dus niet het leiderschap ‘op z’n Verhofstadts’. Bij de bevolking is er helemaal geen steun voor zijn Europese superstaat. Verhofstadt staat symbool voor de Europese traditionele elite die het allemaal beter weet, die zegt hoe het moet en denkt dat de basis dan uiteindelijk wel zal volgen. Dat soort politiek heeft alle voeling met de realiteit verloren. Echte leiders moeten natuurlijk ambitie tonen en voor op lopen, maar ze moeten tegelijk durven omkijken. Om te zien of iedereen nog wel mee is. Want wat stellen we vast? Dat de Europese burger al lang niet meer volgt. De Europe se top denkt dat ze leidt, maar ze is in feite in haar dooie eentje op stap.”

Nochtans worden ze daarvoor electoraal afgestraft.

“Intussen haalt het Front National in Frankrijk meer stemmen dan ooit tevoren. Ook in Denemarken, Finland, Zweden, Polen zie je andere partijen die een meer kritische of realistische koers varen. In Neder land is de PVV van Geert Wilders de grootste in de peilingen. En die evolutie zie je trouwens niet alleen aan de rechterzijde. In Spanje, Portugal en Griekenland wordt radicaal-links steeds sterker. Dat zijn toch duidelijke tekenen aan de wand dat we die ongelooflijke Europese naïviteit achter ons moeten laten en voor realistische oplossingen moeten gaan. Dat bedoelen we ook met ons eurorealisme. En dat is ook écht leiderschap.”

Kan de asielcrisis zorgen voor de val van de Europese Unie?

“Frans Timmermans, Nederlander en vicevoorzitter van de Europese Commissie, waarschuwt dat het voortbestaan van de EU op de helling kan komen te staan. Dat toont aan dat er zelfs bij de absolute EUtop grote twijfel leeft. Twijfel over het eigen beleid en de eigen aanpak. De komende weken zijn alvast cruciaal, want met de lente in zicht lijkt er vooralsnog geen einde te komen aan de exodus naar Europa. Het is dus aan ons om duidelijke grenzen te stellen. En om Europa wakker te schudden. Want een grenzenloos Europa is een waarde(n)loos Europa.”